زیره سیاه زیره گیاهی است یکساله کوچک و علفی که ارتفاع آن 60 سانتیمتر است ریشه آن دراز و باریک برنگ سفید ، ساقه آن راست و برگهایش به شکل نوار باریک و نخی شکل و برنگ سبز می باشد .
گلهای زیره سفید یا صورتی بصورت چتری در انتهای ساقه ظاهر می شود .
این گیاه بطور وحشی در مناطق مدیترانه می روید .
زیره برنگهای زرد تیره ، سبز و خاکستری وجود دارد .
در گویش محلی طبس به آن کرابیه می گویند.
برگ هایی که در قاعده ی گیاه زیره قرار دارند، دارای دم برگ کوتاه و غلاف مانند هستند.
گل های این گیاه، کوچک، سفید و گاهی صورتی، به صورت مجتمع چتر مرکب هستند.
میوه های زیره، کشیده و نوک تیز، به طول تا 6 میلی متر و به رنگ قهوه ای و گاهی قهوه ای شکلاتی یا مایل به زرد می باشند.
تمام قسمت های گیاه به ویژه میوه ها، دارای بوی خوب و معطر هستند.
قسمت مورد استفاده ی زیره، میوه های آن است که به طور مستقیم از آن و یا از اسانس آن، استفاده های بسیار زیاد به عمل می آیدزیره دانه‌ای معطر و ضدنفخ است که در آشپزی و پزشکی کاربرد دارد ودر دو نوع زیره سبز (Cumin) یا کراویه و زیره سیاه (Caraway) وجود دارد که دومی به زیره کرمانی ،زیره کوهی و زیره ایرانی معروف است.
برخی زیره سبز را با رنگ‌های سیاه خوراکی آغشته می‌کنند وحرارت می‌دهند و به جای زیره سیاه می‌فروشند که با قرار دادن این دانه‌ها در آبگرم کمی رنگ خود را پس می‌دهند و ضمنا حجیم بودن و عطر کم‌شان حکایت از تقلبی بودن آنها می باشدبوی زیره مربوط به آلدئیدی بنام کومینول است .
مقدر کومینول در زیره بسته به محل کشت آن بین 30 تا 50 درصد است.
خواص دارویی زیره 1) قابض و خشک کننده است2) ضد تشنج است3) برای برطرف کردن بیماری صرع مفید است4) در دفع گاز معده موثر است5) قاعده آور است6) عرق آور است7) برای رفع برونشیت از دم کرده زیره استفاده کنید8) برای برطرف کردن سوءهاضمه مفید است9) ترشحات زنانگی را برطرف می کند10) برای تحریک اشتها زیره سبزه را با سرکه و آب مخلوط کرده و قبل از غذا بخورید11) برای برطرف کردن قطره قطره ادرار کردن زیره را تفت داده و سرخ کنید سپس با آب بخورید .
12) برای رفع نفخ روده و معده می توانید دم کرده زیره را تنقیه کنید13) برای التیام زخم چشم ، دانه های له شده زیره سبز را در آب برنج خام خیس کرده و سپس مایع بدست آمده را قطره قطره روی زخم چشم بریزید.
14) هنگامیکه اطفال شیر خوار دل درد دارند و نفخ در شکم شان پیچیده چند قطره اسانس زیره را با روغن بادام مخلوط کرده و با آن شکم آنها را ماساژ دهید .
15) بالاخره زیره را در غذاهایی که نفاخ هستند مخصوصا حبوبات استفاده کنید.
طرز استفاده از زیره دم کرده زیره : مقدر 5 گرم زیره را در یک لیتر آب جوش ریخته و بمدت 10 دقیقه دم کنید .
مخلوط با عسل : گرد زیره را به مقدر یک گرم عسل مخلوط کرده و استفاده کنید .
اسانس زیره : این اسانس را می توانید از فروشگاههای گیاهان دارویی و یا برخی از داروخانه ها خریدری کنید .
مقدر مصرف آن 2 قطره در یک لیوان آب نیم گرم می باشد.
مضرات زیره مضرات خاصی برای آن بیان نشده است.
ترکیبات و اثرات زیره سیاه زیره سیاه ترکیباتی متفاوت از زیره سبز دارد.
ترکیباتی مانند کاروتن و لیمونن در اسانس حاصل از آن، عامل اصلی تفکیک این دو نوع زیره می باشد، بنابراین خاصیت آنها نیز متفاوت است.
دانه به صورت خودرو در افغانستان، ایران، ازبکستان، تاجیکستان، ترکیه، مراکش، مصر، هند، کوبا، سوریه، مکزیک و شیلی رشد می‌کند.
این دانه در فلسطین به صورت خودرو رشد نمی‌کند اما در زمان گذشته در آنجا زراعت می‌گردید.
گیاه آن شبیه بوته هویج است برگهایش 20 الی 30 سانتی متر و ارتفاع گیاه حدود 50 سانتی متر است.
میوه آن(که به اشتباه دانه گفته می‌شود) به اندازه دو میلی متر و هلالی شکل و دارای 5 خط برجسته‌است.
بیشترین زیره در ایران، در شهر کرمان رشد می‌کند.
جویدن مقداری زیره برای از بین بردن بوی بد دهان، بوی سیر و بوی پیاز بسیار مفید است.
از زیره استفاده‌های مختلف غذایی، دارویی و آرایشی بهداشتی می کنند.
هردو نوع زیره حاوی پتاسیم، فسفر، منیزیم، کلسیم و سدیم هستند و مقدار قابل توجهی آهن و کمی هم روی، سرب، منگنز و سلنیوم می باشند.
زیره سرشار از ویتامین A، ویتامین‌های C، E، B6و ریبوفلاوین است.
زیره دارای کالری نیز می باشد و 100 گرم از آن 370 کیلوکالری انرژی دارد.
البته هیچ کس به یک‌باره این مقدار زیره را نمی‌‌خورد تا نتیجه‌اش چاقی باشد.
زیره ی سیاه حدود 7-3 درصد اسانس دارد.
بیش تر اوقات دانه ها را قبل از رسیدن کامل، برداشت می کنند که در این صورت، دارای درصد بالایی اسانس خواهند بود.
ماده ی اصلی اسانس، کارون(CARVONE) است که تا 65 درصد اسانس را تشکیل می دهدلیمونن،ماده ی مهم دیگر اسانس می باشد که تا 50 درصد اسانس را ممکن است تشکیل دهد.
ترکیبات دیگر، شامل 20 -10 درصد روغن ثابت، 20 درصد پروتئین، 20 درصد قندها و مقداری فلاوونویید هستند.
زیره سیاه حاوی تانن، موم، مواد رزینی، یک روغن ثابت سبزرنگ، موسیلاژ،مواد قندی، مواد ازته و اسانس که شامل دی‌هیدروکاروئول، نوعی ترپن به‌نام‌کارون و دونوع ستن می‌باشد.
مهم ترین اثرات گزارش شده از زیره سیاه عبارت اند از: ضد کرم، ضد کم خونی، ضد باکتری، ضد سرطان، ضد حساسیت(آنتی هیستامین)، ضد التهاب، ضد قارچ، ضد عفونی کننده، ضد اسپاسم، ضد نفخ، قاعده آور، خلط آور، شیرافزا، محرک، مقوی معده و کرم کُش قاطع اسپرم‌یکی از مصارف مهم زیره، به عنوان چاشنی و ادویه در صنایع غذایی است.
از زیره سبز برای معطر ساختن نان، پنیر، برنج دم‌کرده و همچنین تهیه بعضی از نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود.
زیره سبز به صورت گرد به مقدار 2 گرم در روز، دم‌کرده 2 تا 4 گرم، میوه گیاه و تنتور افشره مصرف می‌شود.
زیره طبیعتی گرم و خشک دارد و برطرف کننده نفخ غذا است.
زیره سبز از ادویه‌های بسیار قدیمی و پرمصرف در صنایع غذایی بوده و به علت داشتن اسانس ملایم، گرم و خوش‌بو، به طور مستقیم در بسیاری از غذاها مصرف می‌شود.
از آن در تهیه نان‌های محلی و اخیرا صنعتی نیز استفاده می‌کنند و همچنین آن را برای نگه‌داری انواع کنسروها و گوشت‌های قرمز و سفید به کار می‌برند.
زیره سبز قدرت مقابله با انواع آلودگی‌های باکتریایی و قارچی را هم دارد و برای همین در صنایع غذایی مورد استفاده فراوان قرار می‌گیرد.
این ویژگی به اضافه خاصیت معطر بودن باعث شده که زیره سبز به عنوان ادویه در تهیه سس‌های مخصوص انواع گوشت‌های سفید و قرمز و نیز در تهیه سُس‌های تند برای گوشت‌های قرمز استفاده گردد.
زیره سبز همچنین نقش موثری در تأمین عطر و طعم ملایم در صنایع شیرینی پزی دارد و پودر و اسانس آن در این صنعت مصرف می گردد.
در صنایع دارویی، اسانس زیره سبز و یا عرق‌زیره سبز کاربرد وسیعی دارد و به‌عنوان ضداسپاسم، ضدنفخ، کمک‌کننده هضم غذا در اشکال مختلف دارویی در دسترس همه قرار گرفته است.
همچنین زیره ادویه بسیار مناسبی برای هضم غذا، سم‌زدایی از بدن، کاهش خطر ابتلا به سرطان‌های گوارشی و کبد است.
زیره همچنین می‌تواند مشکلاتی مانند اسهال، تهوع و کسالت صبحگاهی و سرماخوردگی را درمان نماید.
همچنین اگر در اثر بیماری یا به هردلیل دیگری دچار ضعف شده باشید، جوشانده زیره، نوشیدنی مناسبی برای تقویت شما خواهد بود.
از باورهای رایج بین مردم این است که عرق‌زیره در لاغری موثراست اما «اثر عرق‌زیره در کاهش وزن به اثبات نرسیده است؛ و البته هیچ ضرری هم ندارد.
» یعنی شما می‌توانید با خیال نسبتا راحت عرق‌زیره بخورید اما باید مراقب باشید که در مصرف این گیاه معطر زیاده‌روی نکنید زیرا بیشتر از یک گرم از این گیاه (15 دانه زیره در روز) توصیه نمی‌شود.
همچنین افرادی که به اسانس‌های گیاهی حساسیت دارند باید در استفاده از زیره احتیاط کنند و برای مصرف آن با متخصص مشورت نمایند.
این دانه‌ها همچنین سرشار از آهن بوده و مصرف آن برای مبتلایان به کم خونی و نیز مادران باردار و شیرده توصیه می‌شود چرا که بدن این گروه از افراد نسبت به دیگران به آهن بیشتری نیاز دارددانه‌های زیره ضدعفونی‌کننده‌های قوی هستند و برای درمان سرماخوردگی‌های معمولی .
مفید هستند زیره از سرفه پیشگیری کرده وبرای سیستم تنفسی بدن نیز مفید است.
این دانه از آن جا که طبع گرمی دارد از تجمع مخاط در مجاری تنفسی جلوگیری می‌کند.
برای مقابله با علائم سرماخوردگی می‌توانید معجون دانه زیره با آب تهیه کرده و آن را جرعه جرعه بنوشید برای آماده کردن این معجون کافی است یک مشت دانه زیره در آب در حال جوش بریزید و مدتی آن را بجوشانید.
نوشیدن این مایع باعث درمان سرماخوردگی و رفع مشکلات گوارشی می‌شود.
دانه زیره همچنین موجب تحریک ترشح آنزیم‌هایی در غده پانکراس (لوزالمعده) می‌شود که به نوبه خود به جذب ریز‌مغذی‌ها کمک می‌کند.
علاوه بر این‌ها، دانه زیره قدرت کبد را در سم‌زدایی از بدن افزایش داده و کارآیی این عضو حیاتی را بهبود می‌بخشدزیره سبز همچنین برای بیماران دیابتی مفید است.
به طوری که در مطالعاتی که روی حیوانات انجام گرفت، ثابت شده که مکمل‌های حاوی زیره سبز، بیش از داروی گلی بن‌کلامید در درمان دیابت شیرین مؤثر هستند.
.
تحقیقات انجام‌شده روی این گیاه، اثرات آن را بر کاهش چربی خون و آنتی‌اکسیدان بودن آن را ثابت کرده است.